Advocaten houden ervan om af te wijken van de wet

De wet is de wet en de wet moeten we respecteren. Veel mensen denken echter dat het niet is toegestaan om in een overeenkomst van de wet af te wijken, maar zo eenvoudig is het niet. Meer zelfs: in veel gevallen is dat wel degelijk mogelijk. Daarbij moet rekening worden gehouden met de soort regels. Er zijn namelijk regels van dwingend recht en van regelend recht. Ook de hoedanigheid van de partijen kan een rol spelen.

Regels van dwingend recht: afwijken van de wet is niet mogelijk

Regels van dwingend recht zijn wetsregels waarbij afwijken niet is toegestaan. In een overeenkomst mag je dus geen afspraken maken die ingaan tegen de regels van dwingend recht. Doe je dat toch, dan is deze afspraak nietig of ongeldig. Het gaat om heel belangrijke zaken waarvan de wetgever niet wilde dat ervan wordt afgeweken. Sommige regels zijn er bijvoorbeeld om de openbare orde te beschermen, andere regels zijn er om zwakke contractspartijen te beschermen. Denk bijvoorbeeld aan het beschermen van een consument ten opzichte van een bedrijf of van een werknemer ten opzichte van de werkgever.

Regels van regelend recht: afwijken van de wet is wel mogelijk

Naast de regels van dwingend recht zijn er ook regels van regelend recht. Hierbij zijn afwijkingen wel toegestaan. De wetgever wilde vooral regels vastleggen die kunnen worden gebruikt als de partijen ergens geen afspraken over hebben gemaakt. Als de partijen wel afspraken hebben gemaakt en deze afspraken geldig zijn, gelden de gemaakte afspraken en niet de regels van regelend recht. De meeste civielrechtelijke wetsregels zijn van regelend recht.

Regels van halfdwingend of driekwartdwingend recht: afwijken van de wet is soms mogelijk

Soms heeft men het ook over regels van halfdwingend recht. Het gaat dan om regels waarbij in sommige gevallen van de wetsregel kan worden afgeweken, maar in andere gevallen niet. Een voorbeeld hiervan: het is mogelijk om in een overeenkomst van de halfdwingende regel af te wijken, maar enkel als dat in het voordeel van de consument is.

Alsook spreekt men wel eens over driekwartdwingend recht. Dat is het geval als een afwijking enkel mogelijk is in een cao. De onderneming is dan gebonden aan de cao en dus aan de afwijking die daarin is opgenomen. Het gaat dus niet om geheel bindend recht, maar het is ook allesbehalve regelend recht.

Hoe weet je of een regel van dwingend recht of van regelend recht is?

Onthoud in ieder geval dat afwijken van de wet mogelijk is. Maar niet altijd. En soms maar half-en-half. Als je een overeenkomst opstelt, is het belangrijk om te weten of je al dan niet van een wetsregel kan afwijken. Het probleem is dat het niet altijd eenvoudig is om te weten of dit al dan niet is toegestaan. Soms wordt het heel concreet in de wet weergegeven, maar in veel gevallen moet het echt wel blijken uit de bewoordingen van het artikel. De wetgever is allesbehalve consequent geweest en enige juridische kennis is nodig. Dat is meteen ook de meerwaarde die een jurist of een advocaat heeft bij het opstellen van een overeenkomst. Kortom: hoewel de advocaat een voorvechter is van het correct toepassen van de wet, zal een advocaat ook vaak afwijken van de wet. Dat hoort nu eenmaal bij zijn baan.