Verkiezingen en het recht om te stemmen tijdens de werktijd

Binnenkort vinden de reguliere Tweede Kamerverkiezingen plaats. Dat 37 partijen aan de verkiezingen deelnemen is een naoorlogs record, maar ook door de coronapandemie zijn het heel bijzondere verkiezingen. Zowel werkgevers als werknemers hebben hier vragen over, bijvoorbeeld over het stemmen tijdens de werktijd. We leggen het voor je uit.

Werknemers moeten de kans krijgen om te gaan stemmen

Nu de verkiezingen op een woensdag plaatsvinden, is het de vraag of werknemers tijdens hun werktijd mogen gaan stemmen. Volgens de Kieswet is het in ieder geval zo dat de werkgever ervoor moet zorgen dat elke werknemer zijn stem kan uitbrengen. Wanneer de werknemer buiten de werktijd kan gaan stemmen of een volmacht kan geven, stelt er zich geen probleem. In het andere geval moet de werkgever de werknemer daartoe in gelegenheid brengen. Als een werkgever dit niet doet, riskeert hij een geldboete en een gevangenisstraf. In Nederland wordt er namelijk zwaar aan het kiesrecht getild.

Calamiteitenverlof en ander kort verzuimverlof als oplossing

Wanneer een werknemer niet buiten de werktijd zou kunnen stemmen, kan hij daarvoor calamiteitenverlof en ander kort verzuimverlof opnemen. Als de werknemer zo’n redelijk verzoek om verlof indient, mag de werkgever dit verzoek niet weigeren. Of zo’n verzoek al dan niet redelijk is, moet per geval bekeken worden. Houd er wel rekening mee dat dit recht enkel geldt om te gaan stemmen en bijvoorbeeld niet om een stembureau te bemensen.

Er zijn alvast een aantal maatregelen getroffen om veilig stemmen mogelijk te maken. Zo zullen kiezers van 70 jaar en ouder per brief kunnen stemmen, waardoor het minder druk zal zijn aan de stemkantoren. Daarnaast zullen de stemkantoren al op 15 en 16 maart geopend zijn voor risicogroepen. Voor de andere volwassen Nederlanders geldt dan weer dat zij op 17 maart tussen 07.30 tot 21.00 uur kunnen stemmen. Wie laat gaat stemmen, zal dan geen bekeuring krijgen bij een eventuele inbreuk op de avondklok.

Werknemer moet de noodzakelijkheid bewijzen

Een eventueel calamiteitenverlof en ander kort verzuimverlof zal met andere woorden slechts per uitzondering nodig zijn. Er zijn al veel maatregelen getroffen en voor de meeste werknemers zal het perfect mogelijk zijn om veilig buiten de werktijd te stemmen. Louter een beroep doen op deze regeling om te stemmen wanneer het minder druk is, hoeft de werkgever niet te accepteren.

Als het verlof echter wél daadwerkelijk nodig zou zijn, kan de werkgever niet weigeren. Tijdens zo’n verlof behoudt de werknemer het recht op loon. Enkel de betaling van onkosten kan wel worden stopgezet. Het verlof kent daarbij geen vaste duur, maar dient kort en billijk te zijn. Hier moet er eventueel wel rekening worden gehouden met langere wachtrijen door de coronamaatregelen.

Achteraf kan aan de werknemer worden gevraagd om aan te tonen dat het verlof nodig was. De werknemer moet dan bijvoorbeeld aantonen dat hij daadwerkelijk gaan stemmen is. Als de werknemer niet kan aantonen dat het opnemen van het verlof noodzakelijk was, mag het verlof op de vakantie-uren in mindering worden gebracht.

Opletten voor afwijkende afspraken

Ten slotte is het wel zo dat een cao soms kan afwijken van de WAZO-regels omtrent het calamiteitenverlof. Als hier geen regels in te vinden zijn, kunnen ook op het niveau van de ondernemingsraad afwijkende afspraken worden gemaakt. Het gaat dan bijvoorbeeld om afspraken die afwijken op de wettelijke regels omtrent de doorbetaling van het loon of van andere onkosten. Uiteraard dienen dergelijke afspraken, als ze geldig zijn, te worden gerespecteerd.