Een ongeldig beding en het lot van de overeenkomst

In een overeenkomst zijn allerlei afspraken terug te vinden. Naast de kernbedingen, die samen de kern van de overeenkomst vormen, gaat het bijvoorbeeld om afspraken over de aansprakelijkheid, de wijze van betaling, het opzeggen van de overeenkomst en dergelijke meer. Het kan gebeuren dat een van deze bedingen ongeldig is, omdat het bijvoorbeeld ingaat tegen de wet. Dat wil dan nog niet zeggen dat de volledige overeenkomst ongeldig is. Toch kan een zogeheten partiële-nietigheidsclausule nuttig zijn.

Partiële of volledige nietigheid van de overeenkomst

Het is niet omdat een overeenkomst een ongeldige bepaling bevat, dat de overeenkomst automatisch volledig ongeldig is. Dat kan wel het geval zijn als het gaat om een ongeldig kernbeding. Dat komt omdat de overeenkomst zonder het kernbeding zijn nut verliest. Maar als het beding slechts een bijzaak is en niet de kern van de overeenkomst, kan de overeenkomst gewoon blijven bestaan. Het komt in de praktijk niet zo vaak voor dat een kernbeding nietig is of strijdig is met de wet. Meestal schrapt men gewoon het ongeldige beding en blijft de rest van de overeenkomst bestaan.

Anders in Engeland en de Verenigde Staten

Het Nederlands recht behoort tot het continentaal recht. Dit rechtsstelsel vindt zijn oorsprong in het Romeins recht en kreeg later extra vorm door Napoleon die een uniform stelsel introduceerde. Dit Napoleontisch recht staat nog steeds erg sterk in Frankrijk en heeft ons recht beïnvloed. Daarnaast kent ons recht duidelijke invloeden van het Germaans recht. Daarom spreekt men ook wel eens van het Gemengd Romaans en Germaans recht. Ook in België is dat het geval, waardoor er bijvoorbeeld grote gelijkenissen zijn tussen onze burgerlijke wetboeken. Ten opzichte van de zogeheten common law is het verschil dan weer erg groot.

De common law is een landelijk rechtsstelsel dat in de middeleeuwen in Engeland is ontstaan en dat samen met het Britse kolonialisme verspreid is geraakt. Ook in onder meer Australië, India, Canada en de Verenigde Staten hanteert men dit rechtsstelsel. De verschillen met het continentaal recht zijn erg groot, ook als het aankomt op ongeldige bepalingen in een overeenkomst. Waar een partiële nietigheid binnen ons recht het uitgangspunt is – enkel het nietige beding is ongeldig, de overeenkomst niet –, is dat bij de common law anders. Daar vereist men een volledige meeting of minds. Dat wil zeggen: enkel als er een volledige overeenstemming is, is een overeenkomst geldig. Men heeft namelijk de volledige overeenkomst willen sluiten, met inbegrip van alle bedingen. Als dat ene beding niet geldig is, kan de volledige overeenkomst dus de prullenbak in.

Nut van een partiële-nietigheidsclausule

In de praktijk neemt men vaak een partiële-nietigheidsclausule op in overeenkomsten. Deze clausule bepaalt dat als een clausule uit de overeenkomst ongeldig is, dit niet de geldigheid van de gehele overeenkomst aantast. Vaak koppelt men er ook een inspanningsverplichting aan vast: de partijen moeten zich dan verplicht inspannen om een nieuwe, geldige clausule te maken die zo dicht mogelijk aansluit bij de bedoeling van de ongeldige clausule.

Zoals eerder gesteld, is het nut van een partiële-nietigheidsclausule in Nederland beperkt. Ook zonder deze clausule zal de rechter niet snel oordelen dat de volledige overeenkomst ongeldig is. Desondanks is het toch een goed idee om het beding op te nemen: better safe than sorry. Ook als je handelt met Amerikaanse of Engelse wederpartijen is het opnemen van dit beding een goed idee, al is het maar om deze partijen gerust te stellen.

Eerste hulp bij overeenkomsten en bedingen

Bij MKBrecht.nl reken je op echte experts op het gebied van overeenkomsten. Over elk beding wordt goed nagedacht. Daarbij staan jouw behoeften centraal, net als de risico’s die je loopt. Wil jij een overeenkomst laten opstellen of heb je nog een vraag over een van de bedingen in een overeenkomst? Neem dan zeker contact met ons op. Wij helpen je snel verder.