Heeft tweedehandsmarkt digitale content nog een toekomst?

Via het online platform Tom Kabinet kunnen gebruikers hun gekochte e-books uploaden en vervolgens opnieuw doorverkopen. Het platform maakt het mogelijk om e-boeken, net zoals fysieke boeken, na het lezen tweedehands aan te bieden. Hierbij verlies je ook zelf je eigen kopie, die van je e-reader of laptop wordt gewist. Weinig aan de hand? Toch niet, want het Nederlandse Uitgeversverbond (NUV) is het niet eens met die aanpak. En dat kan gevolgen hebben voor iedereen die digitale bestanden tweedehands verkoopt. MKBrecht.nl legt het nodige uit.

Zijn digitale bestanden vatbaar voor uitputting?

­Fysieke producten zijn vatbaar voor uitputting. Dat wil zeggen dat een fysiek product, zoals een boek op papier, rechtmatig door de eigenaar kan worden verkocht zonder dat de rechthebbende daar tegen kan optreden. Bij digitale bestanden zoals e-books is het niet duidelijk of ze wel voor uitputting vatbaar zijn. Indien de uitputtingsleer niet kan worden ingeroepen, kunnen rechthebbenden wel degelijk tegen de verkoop optreden. Dat is ook wat het NUV in dit geschil doet.

Prejudiciële vraag door Nederlandse rechter

Eerder oordeelde het Europese Hof van Justitie al dat software wel degelijk vatbaar is voor uitputting. Dat wil zeggen dat je gekochte software opnieuw mag doorverkopen. Maar omdat e-boeken literaire werken zijn die niet geregeld zijn in de Softwarerichtlijn maar wel in de Auteursrechtenrichtlijn, is het voor de Nederlandse rechter niet duidelijk of dat ook voor e-boeken het geval is. Daarom stelde het een prejudiciële vraag aan het Europees Hof van Justitie. Daarover kwam nog geen uitspraak, maar de Advocaat-Generaal bracht alvast wel een opmerkelijk advies uit.

Advies van de Advocaat-Generaal

Volgens de Advocaat-Generaal worden de e-boeken bij Tom Kabinet niet verkocht, waarbij men een eigendomsrecht zou overgedragen, maar publiek gemaakt. Hierdoor is er geen sprake van uitputting en kan de rechthebbende wel degelijk zijn rechten doen gelden. In de praktijk is de toestemming van de rechthebbende vereist, net zoals wanneer je content van een andere website op jouw eigen website wil publiceren. Volgens de Advocaat-Generaal maakt het daarbij niet uit dat de content slechts voor één persoon beschikbaar is.

De Advocaat-Generaal onderstreept hierbij ook de belangen van de rechthebbenden. De Advocaat-Generaal haalt daarbij aan dat e-boeken, in tegenstelling tot fysieke exemplaren, niet onderhevig zijn aan slijtage. Ze kunnen met andere woorden perfect de ‘nieuwe’ e-boeken vervangen, zeker omdat ze goedkoper worden aangeboden. Hierdoor worden de rechten van de belanghebbenden ernstig aangetast. Ook het feit dat het voor uitgevers praktisch niet te controleren is of particulieren hun oorspronkelijke kopij verwijderen, spreekt in het nadeel van platformen zoals Tom Kabinet. Dat zou er immers in kunnen resulteren dat er meer exemplaren in omloop zijn dan het aantal dat door de uitgever in omloop werd gebracht. De uitputtingsleer hanteren zou hier dus een onwenselijke situatie creëren, aldus de Advocaat-Generaal.

Uitspraak kan grote gevolgen hebben voor tweedehandsmarkt digitale producten

Het gaat uiteraard enkel om een advies en dat wil nog niet zeggen dat het Europees Hof die visie zal volgen. Indien het dat wel doet, zijn de gevolgen voor de tweedehandsmarkt van digitale producten niet gering. De digitale tweedehandsmarkt, waarbij bijvoorbeeld e-versies van schoolboeken worden aangeboden, zou zijn nut volledig verliezen. Abonnementsdiensten en streamingdiensten zouden dus nog belangrijker worden. Volgens ons is het advies op zijn zachtst gezegd opmerkelijk, zeker omdat het indruist tegen het vrij verkeer van goederen en omdat het een ongelijke behandeling tussen digitale en fysieke goederen mogelijk maakt.

In afwachting van de prejudiciële beslissing en de uitspraak van de Nederlandse rechter, raden wij ‘verkopers’ aan om de nodige terughoudendheid aan de dag te leggen. Indien nodig kan een abonnementstoegang, zoals streamingdiensten dat nu al doen, een oplossing vormen voor het aanbieden van digitale boeken. Uiteraard kan je voor het nodige advies steeds terecht bij MKBrecht.nl.