Hof van Justitie is vernietigend voor het UBO-register

In het UBO-register dienen bepaalde persoonsgegevens van de uiteindelijk belanghebbenden, de zogeheten UBO’s, van een vennootschap en andere juridische entiteiten of constructies te worden opgenomen. Deze registratieplicht is een van de vele maatregelen die in de vierde EU-antiwitwasrichtlijn zijn opgenomen. Recent heeft het Europees Hof van Justitie een bom gelegd onder de publiek toegankelijke UBO-informatie. Dit heeft ook gevolgen voor de UBO-registers in Nederland. We lichten de uitspraak toe.

Publiek toegankelijke informatie in het UBO-register

Het UBO-register moet zorgen voor meer transparantie. Een deel van het UBO-register is voor het publiek toegankelijk. Daarin staan persoonlijke gegevens als de voornaam, de achternaam, de geboortemaand, het geboortejaar, de nationaliteit, de woonstaat en de aard en omvang van het belang van de UBO. Een deel van het UBO-register is niet toegankelijk voor het publiek, maar wel voor de bevoegde autoriteiten. Daarin staat heel gevoelige informatie, zoals het BSN-nummer, de volledige geboortedatum, het woonadres, een afschrift van een geldig identiteitsdocument en een mailadres. Onder voorwaarden kan bepaalde informatie wel worden afgeschermd voor het publiek, bijvoorbeeld als de UBO minderjarig is of handelingsonbekwaam is.

Per 27 september 2020 is het reguliere UBO-register in Nederland in werking getreden. Het is de Kamer van Koophandel die het een en ander registreert. Per 1 november 2022 is er ook een Nederlands UBO-register voor trusts en soortgelijke juridische constructies. Conform de Europese richtlijn wordt bepaalde UBO-informatie in ons land afgeschermd, met name als de UBO minderjarig of handelingsonbekwaam is. Soms wordt de UBO-informatie afgeschermd wanneer iemand onder politiebescherming staat.

Publiek toegankelijke informatie gaat verder dan nodig is en is niet proportioneel

Het Hof van Justitie diende in een Luxemburgse zaak te oordelen of de publieke toegankelijkheid van het UBO-register wel wettelijk is. Een Luxemburgse vennootschap en een uiteindelijk begunstigde van die vennootschap (UBO) hadden elk een beroep ingesteld bij de Luxemburgse rechter in eerste aanleg. Ze wilden de toegang tot de persoonlijke informatie beperken. De zogeheten tribunal d’arrondissement de Luxembourg stelde daarop een aantal prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie. In zijn arrest heeft het Hof van Justitie aangegeven dat de publieke toegang tot de UBO-informatie een ernstige inmenging inhoudt in het recht op bescherming van persoonsgegevens en het recht op de eerbiediging van het privéleven.

Deze schending van de grondrechten kan volgens het Hof enkel worden gerechtvaardigd als men een doelstelling van algemeen belang nastreeft én de maatregel ook nog eens zowel noodzakelijk als proportioneel is. Volgens het Hof is er wel een belangrijk maatschappelijk doel, het witwassen van geld en terrorismefinanciering bestrijden, maar gaat de maatregel veel verder dan noodzakelijk is en is het niet evenredig met dit doel.

Gevolgen voor het UBO-register in Nederland

Ook voor Nederland zal de uitspraak van het Hof van Justitie verregaande gevolgen hebben. De publieke toegankelijkheid van een deel van de UBO-informatie voor het grote publiek is niet langer houdbaar. De wetgever zal actie moeten ondernemen. Tot wanneer dat is gebeurd, blijft de verplichting om tijdig de relevante UBO-informatie aan te leveren gewoon bestaan. Het overleveren van UBO-informatie op zich is namelijk niet het probleem, wel het publiek toegankelijk maken van deze informatie. Wie dat wenst, kan mits een verwijzing naar het arrest van het Hof van Justitie een verzoek tot afscherming indienen. Nieuwe registratieplichtigen kunnen dat meteen bij hun inschrijving doen.