Muziekgebruik door politieke partijen en bedrijven

Toen Donald Trump het nummer Livin’ on the Edge van Aerosmith gebruikte, had hij het al snel aan de stok met de telgen van de Amerikaanse rockband. Uiteindelijk mocht hij het nummer niet langer gebruiken tijdens zijn campagnebijeenkomsten. Hetzelfde overkwam ooit Geert Wilders die het nummer België van Het Goede Doel niet langer mocht gebruiken. Hoewel politieke partijen of bedrijven misschien wel over een geldige licentie beschikken, kunnen muzikanten zich soms nog steeds verzetten tegen het gebruik van hun werk. We leggen uit hoe dit zit.

Licentie regelen via Buma/Stemra

Het is al langer zo dat muzikanten liever niet hebben dat politici hun muziek gebruiken. In 2020 onderschreven meer dan vijftig bekende muzikanten, waaronder Mick Jagger en Rihanna, een open brief om muziek niet langer zonder de toestemming van de muzikanten te gebruiken op politieke bijeenkomsten. Voor muzikanten is dat namelijk niet wenselijk. Zij willen politiek onafhankelijk zijn en willen niet gelinkt worden aan een bepaalde politieke stroming.

Momenteel is het voor politici niet nodig om toestemming te vragen aan artiesten. Men maakt namelijk al afspraken met organisaties als Buma/Stemra. Deze organisaties innen en verdelen de vergoedingen voor de openbaarmaking van muziekwerken. Organisatoren betalen de vergoeding, hebben een licentie en klaar, zonder dat de muzikanten ooit de vraag krijgen of hun muziek wel mag worden gedraaid. In de Verenigde Staten is het overigens nog net een beetje complexer dan dit, maar hieronder focussen we op hoe het binnen onze eigen landsgrenzen zit.

Eer en goede naam van de auteur niet aantasten

Dat wil niet zeggen dat muzikanten zich niet tegen het gebruik van hun werk kunnen verzetten. Ze kunnen namelijk optreden tegen alles wat hun eer of goede naam aantast. Zelfs als iemand een geldige licentie heeft, mogen ze de eer en de goede naam van de auteur niet schenden. Als je bijvoorbeeld het recht hebt om een foto te gebruiken, mag je het gerust wat bijsnijden zodat het beter past op je website. Maar je mag de foto niet zo manipuleren dat je nadeel toebrengt aan de eer of de goede naam van de maker. Dat is bijvoorbeeld het geval als de foto uit de context wordt gerukt en er racistische quotes aan worden toegevoegd. Uiteraard is dit altijd een moeilijke afweging om te maken. Zo is het wel nog steeds toegestaan om een auteursrechtelijk beschermend werk te reviewen, te bekritiseren of zelfs te parodiëren. De grens tussen wat mag en wat niet mag, is vaak flinterdun.

Op basis hiervan kan ook de maker van muziek bezwaar maken tegen bepaalde openbaarmakingen van zijn werk, bijvoorbeeld omdat het werk wordt gebruikt in een context die tegen de principes en ideeën van de maker indruist. Het staat muzikanten niet alleen toe om zich te verzetten tegen het gebruik van hun muziek door politieke partijen, maar ook om zich te verzetten tegen het gebruik door bepaalde ngo’s, actiegroepen, organisaties, bedrijven en dergelijke meer. Zeker bedrijven uit gevoelige sectoren, denk maar aan de wapenhandel of de goksector, kunnen maar beter voorzichtig omspringen met de muziek die ze gebruiken. Veel muzikanten zullen het niet waarderen als hun muziek op zo’n manier wordt gebruikt dat het lijkt alsof ze de omstreden activiteiten van het bedrijf onderschrijven.