Opgepast voor eenvoudige uitholling retentierechtverbod

Wanneer strikte deadlines moeten worden gerespecteerd, mag een eenvoudig financieel geschil niet voor onnodige vertragingen zorgen. Daarom leggen opdrachtgevers vaak een retentierechtverbod op. Toch kan zo’n retentierechtverbod eenvoudig worden uitgehold. Dat bewees althans een recente zaak waarbij Airbus naar de maan kon lopen. Of toch niet? We gaan dieper in op deze zaak en staan ook stil bij wat retentierecht nu precies is.

Waarover ging het?

Voor de bouw en de ontwikkeling van de Ariane 6, een door de ESA gefinancierde raket, had Airbus beroep gedaan op het Nederlandse bedrijf Spacetec. Spacetec zou daarbij een aantal raketonderdelen maken. Daarvoor deed Spacetec op haar beurt beroep op twee bedrijven van haar concern, waaronder het bedrijf PM. Uiteindelijk ontstond er een discussie over de meerwerkfacturen en bleek dat Spacetec haar retentierecht niet kon uitoefenen omdat het daar contractueel afstand van had gedaan. Maar dat gold niet voor de onbetaalde onderaannemer die de feitelijke macht over de raketonderdelen had.

Wat is het retentierecht?

Het retentierecht is het recht om een goed van de schuldenaar niet af te geven tot de schuldenaar de vordering voldoet. Zonder een retentierechtverbod zou Spacetec de geproduceerde raketonderdelen dus onder zich mogen houden tot Airbus de openstaande vorderingen betaalt of tot de rechtbank anders zou beslissen. Het retentierecht kan worden uitgeoefend op roerende zaken zoals een auto of een kast, maar ook op onroerende zaken die worden gebouwd. Dit retentierecht moet door derden worden gerespecteerd, zelfs indien die derden zelf een ouder recht hebben.

Wel moet er aan drie criteria zijn voldaan. In de eerste plaats moet het gaan om een opeisbare vordering. Daarnaast moet er voldoende samenhang zijn tussen die vordering en de zaak waarop het retentierecht wordt uitgeoefend. Zo kan het retentierecht op een fiets worden uitgeoefend indien de vordering betrekking heeft op de herstellingskosten voor een fiets. Maar de energieleverancier kan datzelfde recht dus niet zomaar toepassen. Ten slotte is het ook zo dat de schuldeiser de feitelijke macht over de zaak moet uitoefenen.

Contractueel afstand doen van het retentierecht

In het geval van Spacetec hebben zij contractueel afstand gedaan van haar bevoegdheid om het retentierecht uit te oefenen. Airbus had het retentierechtverbod contractueel opgelegd omdat het bij een laattijdige levering monsterboetes moet vrezen. Zo’n contractueel retentierechtverbod is geldig. Bij wanbetaling kan Spacetec de opdrachtgever dus niet zomaar naar de maan sturen maar moet het wel degelijk de onderdelen leveren.

Dat werd echter problematisch omdat ook onderaannemer PM niet werd betaald. En die laatste had natuurlijk geen afstand gedaan van zijn retentierecht. In de verhouding ten opzichte van Spacetec oefenende PM dus wel gewoon het retentierecht uit. En als Spacetec de raketonderdelen niet heeft, kan het deze ook niet aan Airbus leveren.

Airbus wou de onderdelen wel nog laten beslaan bij PM, maar kon evengoed de maan met de handen willen grijpen. In deze verhouding is Airbus een derde die niets te willen heeft maar daarentegen het retentierecht moet respecteren, ongeacht het feit dat Airbus zelf over een ouder leveringsrecht beschikt. Waarna die laatste wel naar de rechtbank moest trekken.

Geen doorwerking van het retentierechtverbod

De vraag die de rechtbank zich moest stellen was: of een retentierechtverbod in de aannemingsovereenkomst ook doorwerking heeft op de onderaannemingsovereenkomsten. De rechter beantwoordde deze vraag negatief: PM kan wel degelijk beroep doen op het retentierecht.

In de praktijk werd het beroep op het retentierecht, dat in principe dus wel geldig is, alsnog afgewezen. Dit omdat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Daarmee verwijst de rechter natuurlijk naar de hoge contractuele boetes, maar ook naar het feit dat men bij PM op de hoogte was van het retentierechtverbod in hoofde van Spacetec.

Uitholling van het retentierecht

Hoewel deze uitspraak uiteindelijk in het voordeel van Airbus speelde, schept het toch een bijzonder precedent. Het opent dan ook de deur voor constructies waarbij men een retentierechtverbod weet te omzeilen door in zee te gaan met een gelieerde partij die het retentierecht wel mag uitoefenen. In functie van de bijzonderheden kan daar op grond van de redelijkheid en billijkheid van worden afgeweken, maar het is zeker geen vaststaand feit.

Er zijn verschillende manieren om de eigen belangen contractueel veilig te stellen. Het opnemen van een retentierechtverbod kan een uitweg bieden, maar is zeker niet de enige oplossing. Vooral omdat zo’n retentierechtverbod eenvoudig te ondermijnen is. Laat daarom jouw overeenkomsten opstellen door een gekwalificeerde jurist. Zo kan de tegenpartij geen achterpoortjes gebruiken.

Meer weten over onze dienstverlening? Maak dan nu een belafspraak.