Algemene voorwaarden zijn belangrijk bij portretten in opdracht

Niet alleen fotografen maken portretten in opdracht van hun klanten. Ook bijvoorbeeld beeldhouwers en kunstenaars kunnen in opdracht van de klant een portret maken. Mogelijk is er dan sprake van een zogenaamd portret in opdracht. Bij dergelijke portretten mag het belang van goede algemene voorwaarden niet worden onderschat, zeker als de fotograaf of de kunstenaar het portret een plaatsje wil geven in zijn persoonlijk portfolio.

Er is al snel sprake van een portret

Een portret is een veruitwendiging waarbij een mens herkenbaar is afgebeeld. Het bekendste voorbeeld van een portret is een foto, maar ook een schilderwerk, een video, een tekening, een avatar, een standbeeld of een 3D-beeld kan een portret zijn. Een portret hoeft niet altijd tastbaar te zijn, het kan bijvoorbeeld ook in games worden gebruikt. Juridisch gezien moet het wel gaan om een veruitwendiging van een mens, huisdieren kunnen zich niet op het portretrecht beroepen. Ook moet men herkenbaar zijn. Een foto waarop enkel een pukkel of wat poriën te zien zijn, is met andere woorden geen portret.

Het is natuurlijk de vraag wanneer iemand herkenbaar is en wanneer niet, waar nu juist de grens ligt. Dat is moeilijk om te bepalen. Het gelaat en zeker de ogen spelen een belangrijke rol. Niet voor niets worden foto’s van verdachten vaak met een zwart balkje over de ogen gepubliceerd. Bij bekende personen volstaat zo’n zwart balkje echter nog niet om ze echt onherkenbaar te maken. Ook andere zaken als de lichaamsbouw, de lichaamshouding, de haardracht en zelfs de weergegeven omgeving kunnen ervoor zorgen dat iemand herkenbaar is.

Bijzonder is dat het juridisch zelfs mogelijk is om een portret van iemand te maken zonder dat de persoon daadwerkelijk zelf in beeld wordt gebracht, bijvoorbeeld door lookalikes in te zetten. Zo maakte de bezorgsupermarkt Picnic ooit een reclamespotje met een look-a-like van Max Verstappen. Hoewel Max Verstappen nooit in beeld kwam, maar enkel zijn dubbelganger Tom, diende men uiteindelijk een schadevergoeding van 150.000 euro aan Max te betalen wegens inbreuken tegen het portretrecht (ECLI:NL:RBAMS:2017:6395).

Geportretteerde heeft veel rechten, de maker niet

Het is belangrijk om goede afspraken te maken over het portretrecht. Dat is ook het geval als er sprake is van een portret in opdracht, waarbij een opdrachtgever vraagt om een portret van hemzelf te maken. Er is geen sprake van een portret in opdracht als de vraag bijvoorbeeld kwam van een nieuwsagentschap of een modebedrijf.

Bij een portret in opdracht blijft de geportretteerde heel wat beslissingsmacht hebben over wat er al dan niet met het portret mag gebeuren. Zo mag de geportretteerde de gemaakte portretfoto zonder de toestemming van de maker in een tijdschrift (laten) publiceren, op voorwaarde dat hij de naam van de fotograaf bij de foto vermeldt. Anderzijds mag de fotograaf de foto niet zomaar zelf openbaar maken. Hij mag het ook niet zomaar in zijn portfolio opnemen, daarvoor heeft hij de toestemming van de geportretteerde nodig.

Goede afspraken bij een portret in opdracht

Het is natuurlijk wel mogelijk om hier vooraf andere afspraken over te maken. Dat kan bijvoorbeeld in de algemene voorwaarden. Er kan dan worden afgesproken dat de fotograaf de foto mag tonen op een tentoonstelling of in zijn portfolio mag opnemen. Dergelijke afspraken zijn geldig. Wie een portret in opdracht laat maken, kan dergelijke afspraken maar beter goed doornemen.

Dat blijkt bijvoorbeeld uit een zaak waarbij een hoogzwangere dame naaktfoto’s liet maken bij een fotograaf (ECLI:NL:RBBRE:2011:BQ7276). Bij de voorwaarden stond duidelijk dat de fotograaf het beeldmateriaal als voorbeeld mocht gebruiken ter promotie van zijn werk. Uiteindelijk hing de fotograaf een print van de naaktfoto in zijn etalage. De rechter oordeelde dat de fotograaf geen inbreuk tegen het portretrecht van de dame had gemaakt, want het was afgesproken dat hij dat mocht doen.

Ben jij aan de slag als fotograaf of kunstenaar en maak je wel eens portretten in opdracht? En wil je de algemene voorwaarden laten opstellen of je eigen voorwaarden laten nalezen? Doe dan een beroep op de decennialange ervaring van onze advocaten en juristen. Plan vandaag nog een intakegesprek in en wij helpen je verder.